Η Χαλκιδική έχει πλούσιο ιστορικό παρελθόν. Στο σπήλαιο των των Πετραλώνων βρέθηκαν ευρήματα που χρονολογούνται από το 700.000 π.Χ.. Τα Στάγειρα ήταν η γενέτειρα του φιλόσοφου Αριστοτέλη, δάσκαλος του Μεγάλου Αλέξανδρου.

Η Κασσάνδρα πήρε το όνομα της από τον βασιλιά της Μακεδονίας Κάσσανδρο, η Σιθωνία από τον Σίθων (γιό του θεού Ποσειδώνα) και ο Άθως από τον μυθικό γίγαντα Άθω.

Τον 9° αιώνα ιδρύθηκε η πρώτη μοναστική κοινότητα στον Άθω και σήμερα αποτελεί την μοναστική πολιτεία του Αγίου Όρους, πόλος έλξης για τους προσκηνητές.